فدک پس از خلافت امام علیفدک دهکده‌ایست در حجاز، و در نزدیکی مدینه واقع شده است که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آنرا به حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) بخشیده بود ولی متصدیان خلافت آنرا از حضرت گرفتند. برخی شبهه کرده‌اند که چرا حضرت علی (علیه‌السّلام) بعد از به دست گرفتن حکومت، فدک را بر نگرداند؟ در این‌جا پاسخ این شبهه را بررسی خواهیم کرد. فهرست مندرجات۱.۱ - دیدگاه امام شافعی ۱.۲ - دیدگاه امام مالک ۱.۳ - دیدگاه حسن بصری ۱.۴ - یادآوری نماز پیامبر با نماز امام علی ۱.۴.۱ - اقرار صحابی رسول عمران بن حصین ۱.۴.۲ - اقرار صحابی رسول ابو موسی اشعری ۱.۵ - تحمل نداشتن جامعه بر تغییر بدعت‌ها ۲ - پانویس ۳ - منبع ۱ - از بین رفتن سنت پیامبر در زمان خلفاحضرت علی (علیه‌السّلام) به خاطر جو ناسالمی که توسط خلفای پیشین فراهم شده بود و در جامعه بسیاری از بدعت‌ها جای سنت‌ها را گرفته بود و بسیاری از حقایق اسلامی دستخوش تغییر شده بود، احساس نمود که اگر چنان که بخواهد ناهمواری‌های گذشته را اصلاح نماید و بدعت‌ها را برگرداند جامعه آن روز تاب تحمل آن را ندارند. ۱.۱ - دیدگاه امام شافعیامام شافعی در کتاب الام از وهب بن کیسان نقل می‌کند: کلّ سنن رسول اللّه قد غیّرت حتی الصلاة. یعنی تمام سنت و شریعت پیامبر گرامی حتی نماز هم تغییر یافته است ۱.۲ - دیدگاه امام مالکامام مالک از جدش مالک نقل می‌کند که گفته: مَا أَعْرِفُ شَيْئًا مِمَّا أَدْرَكْتُ النَّاسَ عَلَيْهِ إِلَّا النِّدَاءَ بِالصَّلَاة. از مردم جز دعوت به نماز، چیزی را نمی‌بینم. ۱.۳ - دیدگاه حسن بصریحسن بصری از علما و فقهای بزرگ اهل‌سنت می‌گوید: لو خرج علیکم اصحاب رسول اللّه ما عَرَفوا منکم الاّ قبلکتم. اگر صحابه پیامبر به میان شما بیاید از اسلام شما جز این‌که به طرف قبله می‌ایستید چیز دیگری مشاهده نخواهد کرد. ۱.۴ - یادآوری نماز پیامبر با نماز امام علی۱.۴.۱ - اقرار صحابی رسول عمران بن حصیناز همین‌رو است طبق روایت بخاری در صحیح خود از عمران بن حصین صحابی پیامبر که در بصره وقتی پشت سر علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) نماز می‌خواند، می‌گوید: نماز علی یادآور نمازی است که با پیامبر گرامی به جای می‌آوردیم. «عن عمران بن حُصین قال: صَلَّى مَعَ عَلِيٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِالْبَصْرَةِ فَقَالَ: «ذَكَّرَنَا هَذَا الرَّجُلُ صَلاَةً كُنَّا نُصَلِّيهَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ». و مشابه این روایت را از مطرف بن عبداللّه نقل می‌کند که می‌گوید: صَلَّيْتُ خَلْفَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَا وَعِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ، «فَكَانَ إِذَا سَجَدَ كَبَّرَ، وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ كَبَّرَ وَإِذَا نَهَضَ مِنَ الرَّكْعَتَيْنِ كَبَّرَ»، فَلَمَّا قَضَى الصَّلاَةَ أَخَذَ بِيَدِي عِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ، فَقَالَ: قَدْ ذَكَّرَنِي هَذَا صَلاَةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - أَوْ قَالَ: لَقَدْ صَلَّى بِنَا صَلاَةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ. و در صحیح مسلم آمده: عن مُطَرِّف قال: صلیت انا وعِمران بن حُصین خلف علی بن ابی طالب فکان اذا سجد کبر واذا نهض من الرکعتین کبر فلما انصرفنا من الصلاة قال: اخذ عمران بیدی، ثم قال: لقد صلی بنا هذا صلاة محمد صلی اللّه علیه وسلم او قال: قد ذکّرنی هذا صلاة محمد صلی اللّه علیه وسلم. ۱.۴.۲ - اقرار صحابی رسول ابو موسی اشعریاحمد بن حنبل از طريق ابو موسي اشعري در روايت صحيح نقل كرده است: حَدَّثَنَا يَحْيَى يَعْنِي ابْنَ آدَمَ، حَدَّثَنَا عَمَّارُ بْنُ رُزَيْقٍ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، عَنْ بُرَيدَ بْنِ أَبِي مَرْيَمَ، عَنِ الْأَشْعَرِيِّ قَالَ: لَقَدْ ذَكَّرَنَا ابْنُ أَبِي طَالِبٍ وَنَحْنُ بِالْبَصْرَةِ، صَلَاةً كُنَّا نُصَلِّيهَا مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، يُكَبِّرُ إِذَا سَجَدَ وَإِذَا قَامَ، فَلَا أَدْرِي أَنَسِينَاهَا أَمْ تَرَكْنَاهَا عَمْدًا. ۱.۵ - تحمل نداشتن جامعه بر تغییر بدعتهابا توجه به نکات یاد شده معلوم می‌شود که در اثر انحراف جامعه اسلامی از مسیر خود و کنار گذاشتن خلیفه و جانشین بحق پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و روی کار آمدن کسانی که صلاحیت نداشتند، چه مشکلاتی بر سر شریعت اسلام آمده است. و علی (علیه‌السّلام) احساس نمود که اگر چنان‌که بخواهد ناهمواری‌های گذشته اصلاح نماید و بدعت‌ها را برگرداند جامعه آن روز تاب تحمل آن را ندارند. به عنوان نمونه: نماز تراویح که توسط خلیفه دوم تاسیس شد و بنا به نقل بخاری عمر با صراحت گفت: نعم البدعة. چه بدعت خوبی است. شيخ طوسی نقل از امام صادق علیه السلام نقل کردند: عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ الْمَدَائِنِيِّ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الصَّلَاةِ فِي رَمَضَانَ فِي الْمَسَاجِدِ قَالَ لَمَّا قَدِمَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع الْكُوفَةَ أَمَرَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ ع أَنْ يُنَادِيَ فِي النَّاسِ لَا صَلَاةَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي الْمَسَاجِدِ جَمَاعَةً فَنَادَى فِي النَّاسِ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ ع بِمَا أَمَرَهُ بِهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع فَلَمَّا سَمِعَ النَّاسُ مَقَالَةَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ صَاحُوا وَا عُمَرَاهْ وَا عُمَرَاهْ فَلَمَّا رَجَعَ الْحَسَنُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ لَهُ مَا هَذَا الصَّوْتُ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ النَّاسُ يَصِيحُونَ وَا عُمَرَاهْ وَا عُمَرَاهْ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع قُلْ لَهُمْ صَلُّوا، حضرت علی (علیه‌السّلام) در زمان حکومت خویش، به امام حسن (علیه‌السّلام) دستور داد که مردم را از خواندن این نماز مستحبی به جماعت، جلوگیری کند ولی مردم همه فریاد در آوردند: وا عمراه، وا عمراه، به دنبال آن حضرت امیر (علیه‌السّلام) فرمود: قل لهم صلوا. به آنان بگویید به هر نحوی که می‌خواهید نماز بخوانید. ۲ - پانویس۳ - منبعموسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «چرا حضرت علی بعد از به دست گرفتن حکومت فدک را بر نگرداند؟». |